Kartelvorming beperkt de concurrentie die nodig is voor een gezonde en effectieve vrije markt. In zo’n markt strijden bedrijven met elkaar om de gunst van de klanten dus ook een gunstig markt aandeel. Maar als bedrijven onderling afspreken om niet met elkaar te concurreren is er sprake van kartelvorming. Dat is bijvoorbeeld het geval als bedrijven onderling hun prijzen afstemmen, afspreken de productie te beperken of onderling markten en klanten verdelen. Door die afspraken kunnen deze bedrijven hogere prijzen rekenen, waardoor eindgebruikers te veel betalen. Om deze reden zijn kartels verboden en geldt zowel in Europa als in Nederland een kartelverbod.
Kartelvorming bestrijden met een kartelverbod
Omdat kartelvorming consumenten en eerlijke concurrentie benadeeld is het kartelverbod in het leven geroepen. Het kartelverbod geldt voor ondernemers en ondernemersverenigingen. Voor een overtreding van het kartelverbod is niet vereist dat er een overeenkomst aan de samenwerking ten grondslag ligt. Bij een onderling afgestemde feitelijke gedraging (zoals het uitwisselen van concurrentiegevoelige informatie) of een besluit van een ondernemersvereniging kan er ook sprake zijn van een overtreding.
Het kartelverbod geldt bovendien niet alleen voor een afspraken tussen concurrenten. Ook concurrentiebeperkende afspraken tussen niet-concurrenten kunnen onder het kartelverbod vallen. Denk hierbij aan MFN-clausules, clausules die online platforms opleggen om niet op andere platforms aan te bieden, exclusiviteitsbedingen, non-concurrentie, afspraken om niet op prijsvergelijkingssites te adverteren en afspraken om niet online te verkopen, of alleen tegen een hogere prijs.
Voor ondernemingen is het niet altijd direct duidelijk of zij handelen in strijd met het kartelverbod. Er valt namelijk meer onder het verbod dan de klassieke prijsafspraken of de verdeling van markten. Zo is het bijvoorbeeld ook verboden om af te spreken om verkoopcampagnes en kortingsacties op elkaar af te stemmen. Ook afspraken die níet tot doel hebben om de concurrentie te beperken, maar dit wel als onbedoeld neveneffect hebben, kunnen verboden zijn.
Vrijstelling kartelverbod
Als de gemaakte afspraken onvoldoende merkbare invloed hebben en de betrokken ondernemingen een relatief kleine omzet en/of een relatief gezamenlijk marktaandeel hebben, geldt het kartelverbod niet. In de regel is hiervan sprake als het marktaandeel van de betrokken ondernemingen samen niet meer is dan 10%. Deze uitzondering geldt niet voor de ernstigste vormen van afspraken, zoals marktverdeling. Het kartelverbod is dan meestal toch van toepassing. Niet alle afspraken en overeenkomsten die de concurrentie beperken zijn verboden. Sommige afspraken kunnen ook positieve effecten hebben voor de eindgebruiker, bijvoorbeeld als de afspraak bijdraagt aan innovatie. Dan kan er onder voorwaarden sprake zijn van een individuele vrijstelling of een groepsvrijstelling. Zo zijn er groepsvrijstellingen voor:
- Verticale overeenkomsten
- Specialisatie
- Technologieoverdracht (licenties)
- Onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten
- Samenwerkingsovereenkomsten in de detailhandel
- Branchebescherming
Overtreding van het kartelverbod
Als blijkt dat u het kartelverbod heeft overtreden, kan dat grote consequenties hebben. Zo kan een geldboete worden opgelegd tot € 900.000 of, als dat meer is, tot 10% van de jaarlijkse groepsomzet. Als de overtreding meerdere jaren heeft geduurd kan de boete worden verhoogd tot 40% van de jaaromzet van de groep. En bent u al eerder in de fout gegaan en is er dus sprake van recidive? Dan kan het boetebedrag nog eens worden verdubbeld. Boetes kunnen zowel worden opgelegd aan de onderneming als aan leidinggevenden en bestuurders. De boete voor natuurlijke personen is maximaal € 900.000.
Daarnaast is de overeenkomst nietig, waardoor u en de wederpartij er geen beroep op kunnen doen. Ook kunt u geconfronteerd worden met civiele claims van slachtoffers van het kartel. Zij kunnen van elke deelnemer aan het kartel een vergoeding eisen voor geleden kartelschade. En in sommige EU landen vallen deze overtredingen onder het strafrecht. Daarbij hebben de autoriteiten vergaande bevoegdheden, die de kans op een succesvolle vervolging vergroten. Zo mogen zij e-mails en Whatsapp-berichten inzien, documenten opvragen en invallen doen bij bedrijven en in woningen. Wordt de overtreding bewezen? Dan kan de rechter een gevangenisstraf opleggen.
Clementieregeling
Als u uit een kartel wilt stappen of erachter komt dat u ongemerkt een kartel hebt gevormd en daar dus ook uit wilt stappen, kunt u clementie aanvragen bij de Autoriteit Consument en Markt of -in sommige gevallen- de Europese Commissie. U kunt de boete dan geheel ontlopen of een flinke korting krijgen. De hoogte van deze korting is afhankelijk van hoe snel u zich meldt en hoe bruikbaar uw informatie is. Als u de eerste uit uw kartel bent die zich meldt, kunt u een volledige vrijstelling van de boete krijgen (immuniteit). Daaropvolgende melders uit hetzelfde kartel kunnen een korting krijgen van maximaal 50%. Niet voor alle zaken kan clementie worden aangevraagd. Daarnaast vergt een aanvraag een zekere tactiek.
Juridisch advies over kartelvorming
- Wilt u advies over een samenwerking?
- Twijfelt u of u mogelijk verboden afspraken heeft gemaakt en/of overweegt u gebruik te maken van de clementieregeling?
- Heeft u te maken met een verzoek om informatie of een bedrijfsinval van de ACM of EC?
- Wilt u bezwaar maken of beroep instellen tegen een u opgelegde boete?
- Of heeft iemand een civiele claim tegen u ingesteld voor geleden kartelschade?
Neem dan gerust vrijblijvend contact met mij op. Ik heb veel ervaring met het adviseren over kartelvorming, in verschillende sectoren. Daarnaast was ik vanuit verschillende perspectieven betrokken bij procedures over kartelvorming en kartelschade, en heb ik vele ondernemingen begeleid bij bedrijfsinvallen en in boeteprocedures.
